Çocuk

Published on Ekim 5th, 2020

0

İttihat ve Terakki’nin çocuk işçi-köle ihracı

1916 yılının son aylarında, Enver Paşa, 10 bin erkek yetim çocuğu, Almanya’ya göndermek için çalışma başlattı. Emperyalist savaşlarda, cepheye sürülerek ölüme yollananların, yetim kalan çocuklarını doyurmak bile, İTC için, külfet olarak görülüyordu.

Ernst Jäckh’in başında olduğu, Deutsch-TürkischeVereinigung , (DTV, Alman-TürkDerneği), projeyi hayata geçirmeye gönüllü oldu. İlk olarak 300 çırak gönderilmesi kararlaştırıldı. İstanbul yetimhanelerinden toplanan, çoğunluğu 13-14 yaşlarında olan, erkek çocuklar için ( içlerinde 7 yaşında bir çocuk da vardı ) , özel pasaport hazırlandı. Bu pasaportlarda, çırak olarak gönderilen çocuğun, çalıştığı işlere dair doldurulacak bir bölüm bulunuyordu.
314 kişilik ilk kafile, Nisan 1917 de, trenle yola çıktı. Berlin’ e gelen yetimlerin hepsine mavi bir kep giydirilerek, pelerin takıldı. Alman gazetelerinin yazdığına göre, gelen çocuklar, Ermeniler, Yahudiler, Araplar ve Zencilerden oluşuyordu. Bu çocuklar, Augsburg, Breslau, Bromberg, Dusseldorf, Frankfurt , Oder,Mannheim, Oldenburg, Schwerin,Weimar ve Ulm şehirlerine çalışmaya gönderildiler.
Madenlerde çalışmaya gönderilmek için, Maraş, Antep, Kilis, Ankara, Söğüt, Niğde,Konya, Bursa, Manisa, Karahisar ve Edirne’den toplanan 200 çocuk ise, 1917 yılının Haziran ayında Berlin’e ulaştı. Bu çocuklar, Dortmund ve Bonn civarındaki Ren-Vestfalya madenleri, Saarbrückenile Halle ,Clausthal madenleri ve küçük bir kısmı da Yukarı Silezya’daki, Wroclaw Madencilik İdaresine gönderildi. Çocukların çoğu metal (demir, çinko, kurşun,bakır) ve kömür madenlerinde çalıştırıldı. Çok azı ise linyit ve çimento üretimine gönderidi.
Tarımsal alanlarda çalıştırılması planlanan, 500 kişilik, üçüncü kafile ise, Alman makamlarının beğenme zorluğu nedeniyle, 150 kişi olarak gönderilmiştir.
Alman kaynaklı raporlara göre, bir çok çocuk, ağır çalışma koşullarından yılmış ve firar etmiştir. 1918 yılı sonlarında, gelen çocukların %40 nın firar ettiği raporlarda belirtilmiştir. Üç yıl boyunca, boğaz tokluğuna çalışmak için, Almanya ya gönderilen çocukların firar etmeleri, her iki ülkedeki kurumlar arasındaki ilişkilerde sorunlar yaşanmasına neden olmuştur. Almanlar, her bir çocuk için, 100 mark bir ödemenin, giyim kuşam masrafı olarak, kendilerine ödenmesini bile talep etmiştir.
Madenlerde çalışan çocukların, üşütmeden kaynaklı hastalıklardan öldüğüne veya suya düşüp boğulduğuna dair kayıtlar bulunmuştur. Çocukların isyanları da belgelere geçmiştir. “Zenci Mehmed Tevfik” ismi, çocuk direnişçilerin liderlerinden biri olarak kayıtlarda yer almaktadır.
Çalışma koşulları ve yemeklerden şikayet eden çocuklar ” Sizi geri göndeririz. Askere alırlar. Savaşta ölürsünüz.” denilerek tehdit edilmişlerdi.
İtilaf devletlerinin savaştan yenik çıkması, Osmanlı yetimlerinin geri gönderilmesi kararının alınmasına yol açtı. Bir çok çocuk da bu arada kaçtı. Almanya’da kimliksiz olarak yaşamaya başladılar. Daha sonra kurulan, Türkiye Cumhuriyeti de bu çocukları sahiplenmedi. istiklal savaşına katılmadıklarını öne sürerek, kendi vatandaşları olmadığını savundu. Ölümüne çalışmaya zorlanan yetim çocuklar vatansız bırakıldı.


Tufan Şişli
Kaynak: Mavi Kep ve Pelerin: Cihan Harbi Yıllarında Almanya’da Osmanlı Yetimleri
Toplumsal Tarih, 2014 Sayı: 243, Mart, s. 22-27 Nazan Maksudyan

Tags: , , , , ,


About the Author



Bir cevap yazın

E-posta hesabınız yayımlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Back to Top ↑