TKP Tarihi ve 100. yılında Mustafa Suphi – Erdal Boyoğlu

TKP’nin tarihi hem siyasal olarak hem de sosyolojik boyutuyla Kemalizm eksenlidir. TKP’nin, Kemalist iktidarın ülkede gücünü pekiştirmeye yönelik hamlelerine yedeklenmesine yol açtı…

Mustafa Suphi, İttihat ve Terakki Hükümeti’ne muhalefet ettiğinden dolayı Sinop’a sürgün edildi.  Buradan kaçarak Çarlık Rusya’sına geçti ve orada Ruslara esir düştü.  Ekim Devrimi’nden sonra Bolşeviklerle  tanıştı. 1918 yılında Sosyalist Müslüman Doğu Halklar Kurultayı’nın örgütlenmesine öncülük etti.  Ardından sürgündeki Türkiyelilerle beraber 10 Eylül 1920 yılında Bakü’de yapılan kongre ile TKP’nin kurulduğu ilan edildi.  

Suphi, Rus komünisti Maria ile evlendi. 

Mustafa Suphi ve yoldaşları SBKP’nin yardımıyla Kemalist hareketle ilişki kurdu. Mustafa Kemal’in daveti ile Ankara’ya gelmek için yola çıktılar. Mustafa Kemal’le bağlantılar sonucu Erzurum’a yönlendirildiler.  

Trabzon’da katledilen Mustafa Suphi’ bu tavrı başlı başına “sol” hareketin Kemalizm’e teslim olmasıyla sonuçlanacaktır. Mustafa Suphi’nin yetersizlik ve zaafların tartışılmaması, tartışma geleneğinin oluşmaması ve özeleştiri mekanizmasının gelişmemesi, zaafların gelenek olarak günümüze taşınmasına neden olmuş ve yanlışlıklar zinciri ile yanlış ideolojik hat pekiştirilmiştir. Tabu olan kırmızı yanlışlara dokunulmamıştır. 

TKP Anadolu Hareketini yanlış tahlil etmiştir. Eylül 1920 deki bir raporda “ Mustafa Kemal Paşa ile Doğu Cephesi Komutanı Kazım Karabekir Paşa’nın verdiği bilgilere göre, hükümet ve ordu çevrelerinde Bolşevizme karşı duyulan tasvip ve sempati duygusu artmış bulunuyor ve hatta isyan hareketinin kimi üst düzey yöneticileri komünist olmak istemektedir” sözleri partinin gerçeklerden ne kadar uzak olduğunu göstermektedir. Parti bu görüntünün Sovyetlerden yardım alma amacıyla verildiğini anlayamamaktadır. Parti, İttihatçılığı ve Kemalistlerin İttihatçı geçmişini unutmuştur. TKP, Ethem Bey hareketinin karşısında Ankara’nın yanındadır. TKP, Ethem Bey’le (Çerkez) arasında derin bir mesafe koyar: “[B]izler Ethem’in ve yandaşlarının Batı Cephesi’nde, Anadolu Cephesi’nde devrimci Anadolu hükümetine karşı çılgınca, anarşik çıkışını lanetliyoruz. Anadolu’daki devrimci hareketin destekçileri olarak bizlerin bu gibi şahıslarla hiçbir ilişkisi ve hiçbir ortak yanı olmamıştır ve olamaz.” Görüldüğü gibi Kemalistlerin iktidar mücadelesine devrimci nitelik atfedilmiştir“. 
Sonuçta İttihatçı rejimin Anadolu’da yeniden tesisi Kurtuluş Savaşı olarak algılanacaktır. (Mustafa Kemal bile başlangıçta kurtuluş savaşından söz etmez, önüne koyduğu bir  hedef varsa  o da İngilizlerin emperyalist çıkarlarına destek olmasıdır.  Emperyalist devletlerin kışkırttığı Türk-Yunan savaşıdır. Mustafa Kemal’in asıl kaygısı iktidarının tesisidir. Kurtuluş Savaşı efsanesi iktidarın meşrulaştırılması için sonradan geliştirilmiştir. ) Dönemin ideolojik iklimini şekillendiren İttihat’çılık, Mustafa Suphi ve arkadaşlarında da bir dönem etkili oldu.  Suphi ve arkadaşları kendilerini komünist olarak ifade etseler de  ittihatçı politikalarla yüzleşemediler. Dolayısıyla, Parti her ne kadar Sosyalizm’den söz etse de, SBKP’nin direktiflerinden bağımsız bir politik yol izleyemediler. 

TKP önderi Mustafa Suphi’nin Sultan Galiev’in proleter ulus kavramına siyasi olarak yakın durmaktadır. Bu etki alanı içerisinde kalan Mustafa Suphi milli mücadelenin niteliğini yanlış değerlendirmiştir.  Bu durum devrimci harekete büyük bir kırılmanın geleneğini yaratmıştır. Kemalistlerin Anadolu’daki iktidar mücadelesi olan milli mücadeleyi anlamlandıramamaya kadar vardırmıştır.  Siyasetin diyalektik yolu yanlış  anlaşılmaya sebep olmuştur.  

Komünizm düşmanı olan bir insan nasıl sol’dan yana gösterilir?  

Komünist Partisi’nin  siyasal çalışmaları kitlelere değil aydın-ilerici ve bürokratlara yönelik çalışmanın içinde oldu. Kitlelerle bağ kurulamadı. Dolayısıyla, siyasal ilişkileri de şaşkın ve panik yoluyla yanlış tespitlere yöneltmiştir. Güce tapan bir parti olarak varlığını koruma altına aldı.  Bu yanlış tespitleri miras bırakan bürokrat yöneticiler Kemalist iktidarın kirli yüzünü ortaya çıkarmadıkları gibi, siyasal  kirlenmenin öncüleri olmuştur.  

İşte Türk solunun (TKP) ideolojik sefaletinin arkasında bu gelenek yatmaktadır. Yani emekçilerin varlığına güvenmeyip Kemalist iktidarın varlığına yedeklenmek istemiştir.
Tarihini unutan sosyalist bir hareket bu bağlamda kendini var etmesi düşünülemezdi. Bu bakımdan TKP’den alınan Kemalizm zehirlenmesini  araştırmak elzemdir. TKP‘nin tarihini  öğrenmeye cesaret etmedikce, sorgulamayı geliştirmedikçe bugün olduğu gibi celladına aşık olma ilişkisi devam eder.  

Mustafa Kemal düşüncesi  anti-emperyalist değil, tam tersine emperyalistlerle ittifak içinde olan bir düşüncenin temsilcisidir.  Kemalizmin manipülasyon ideolojisi ile karşı karşıyayız.  

Bu siyasal kırılma sonucu  uzun bir dönem Türkiye “sol” hareketini esir alan Kemalizm, sol içine  yedeklendi. Bu yedeklenme de TKP’nin etkisi çok fazla olmuştur. Sosyalizmin enternasyonal karakteri unutularak, Türk patentli „sol“ bir çizgi izletilmiştir. Oysa Atatürk’ün ağzında sol diye bir şey çıkmadı, yazılarında ve konuşmalarında  komünist düşmanı olduğunu ifade eden biri olmasına rağmen TKP tarafından savunulageldi.  

Türk egemenleri Anadolu’da her şeyi Türk patentli yaptı. Bu memlekete İsviçre’den Migros geldi “Türk Migros”, dediler, İtalya şirketi Pirelli geldi “Türk Pirelli” oldu, Sosyalist dergi çıkardılar adına Türk solu dediler, sosyalizm düşüncesi geldi ona da Türk sosyalist hareketi dediler.  Dikkat edilirse sosyalist-komünist partilerin isimleri Türkiye diye başladı. 1970  sonrası kurulan partilerin isimleri örnektir.     
*TKP’nin yayın organlarında Kürtlere yapılan katliamlara sessiz kaldığı gibi Kemalist iktidarın  katliamlarının yanında olmuştur. 
*Ermeni sosyalistlerinin idamı, Türk solu dergilerinde hiç bir zaman yazılmadı. 1920 li yıllar Ermeni sosyalistlerin varlığı hep inkâr edildi.   

TKP’nin kurucusu ve başkanı Mustafa Suphi ve parti sekreteri Ethem Nejat’ın da bulunduğu on dört yoldaşı 28/ 29 Ocak gece yarısı 1921 yılında Trabzon’da Topal Osman’a bağlı çalışan Kahya Yahya ve çeteleri tarafından tekne içinde öldürüldüler. Mustafa Suphi’nin karısı Maria (Meryem) ise sağ olarak Trabzon‘a getirildi. Yahya evine rehin alarak tecavüz ediyor. Alçakca çetelerin eline veriyor. Çeteler tarafından günlerce tecavüz ediliyor. Akıl dengesini yitirdiğinden dolayı sokakta kalıyor ve sokakta ölüyor. Kemalist iktidarın iğrenç çeteleri her türlü vahşetin uygulayıcıları olarak tarihe geçmiştir. 
“Mustafa Suphi’nin akıbetinden sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi Mustafa Kemal Paşanın “Trabzon’da iskeleler Kâhyası Yahya Reis zade Yahya Efendiye” çektiği  telgraf.

Telgraf metni : 
24/6/37 tele: Hissiyat ve teminat-ı vatanperverannenize teşekkür ederim.< 
Türkiye Büyük Millet Meclisi Reisi. MUSTAFA KEMAL 
Kaynak: Tarih sohbetleri, Cemal Kutay. Mayıs,1968, İstanbul sayfa 227 Mustafa Suphi: Kanlı sonu kimler, nasıl hazırladı? 
Oysa Nazım Hikmet, Mustafa Suphi’nin sonuna getiren tezgâhı kimin hazırladığını şiirinde gayet açık dille dile getiriyor. Burjuva Mustafa Kemal’in, Yahya Kâhya ile el ele vererek işlediği cinayet diyor. Yukarıdaki telgraf da açıkça belli ediyor zaten. 
Nazım Hikmet, Mustafa Suphi’nin Trabzon’dan ayrılırken “Taşlandığı”nı ve hadisenin asıl hazırlayıcısı olarak Mustafa Kemal’le beraber Yahya Kâhya’ya hitap eden şiirinde şöyle diyor: 
Trabzon’da bir motor açılıyor 
Sa-hil-de ka-la-ba-lık 
Motoru taşlıyorlar 
son perdeye başlıyorlar 
Burjuva Kemal’in omuzuna binmiş 
Kemal Kumandanın kordonuna 
Kumandan Kahya’nın cebine inmiş 
Kahya adamlarının donuna 
uluyorlar 
Hav… Hav… hak… tuuuuu 

Cemal Kutay’ında kitabında açıkça Mustafa Suphi’nin hareket ve faaliyetini, Mustafa Kemal Paşanın son anına kadar adım adım takip ettiği anlaşılmaktadır. Nitekim Yahya Kahyanın öldürülmesinden sonra, bu mevzuu ele almak isteyen Trabzon Mebusu Ali Şükrü Bey de Topal Osman tarafından öldürülecek, Topal Osman da benzer akıbet ile hayat sahnesinden çekilecektir. 

 Mustafa Suphi olayının tatbikatçısı Yahya Kâhya da 1922 de öldürüldü. 
* Mustafa Kemal’in askeri “Yahya Kâhya Sivas’ta muhakeme edilecek fakat aleyhinde hiç bir delil bulunamadığı için beraat edecektir. Yahya Kâhya Sivas dönüşünde Samsun’a uğrar. Oradaki arkadaşları ile bir hatıra fotoğrafı çektirir.  

Fotoğraf çektirenler arasında biri var ki İstiklal mahkemelerinde komünistlere karşı tavrıyla tanınan Servet Reis karşımıza çıkmaktadır. Tarih sohbetleri, Cemal Kutay. sayfa 230.31 
Mustafa Kemal’in tezgahı ile 29 Ocak 1921 gecesi, Trabzon açıklarında Mustafa Suphi ile 15 Yoldaş’ının cesedi Karadeniz’in dalgalarına bırakıldı. 

 Ali Fuad Paşa (Cebesoy) ile Kazım Karabekir Paşa, Mustafa Suphi ile bizzat karşı karşıya gelerek konuşuyorlar. Bu iki Paşa da Mustafa Suphi’nin akıbetinde payı olanlar arasındadır. 
15 Ağustos 1922’de Kemalist iktidar baskılarını komünistler üzerinde artırması sonucu Ankara’da gizli olarak 2. Kongre toplandı. TKP Genel Sekreterliğine Salih Hacıoğlu getirildi. (Salih Hacıoğlu Sibirya’da  sol içi cinayetle öldürüldü) Kemalist iktidar 12 Eylül 1922’de TKP’yi kapattı. Kemalist İktidar açıkça komünistlere savaş açmıştı ve bunu adım adım uyguluyordu. Komünist Partisi, Kemalist iktidarın sürekli gazabına uğramasına rağmen bir türlü ona karşı siyasal tavır geliştiremedi. Sovyetler Birliği Trabzon Konsolosluğu Mustafa Suphi olayını sadece bir kınama yazısı ile protesto etti. Lenin’in bu olay üzerine yazdığı ve/ya dillendirdiği bir kaynağın olmaması da düşündürücü bir durum. 

TKP’nin Kürt sorunu ‘‘milli misaki‘‘cidir.

TKP’nin tarihi hem siyasal olarak hem de sosyolojik boyutuyla Kemalizm eksenlidir. TKP’nin, Kemalist iktidarın ülkede gücünü pekiştirmeye yönelik hamlelerine yedeklenmesine yol açtı. Bu konuda parti içinde farklı sesler dile getirilmiş olsa da Kemalizm karşısındaki bu zaaflı duruşu büyük ölçüde etkili olmuştur.

 
Yasal çalışma olanağı ortadan kaldırılan TKP’nin üçüncü kongresi 31 Aralık 1924- 1 Ocak 1925’de İstanbul-Akaretler’de gizli bir toplantı gerçekleştirdi. Şefik Hüsnü genel sekreterliğe getirildi. Kongreden sonra, Şeyh Said isyanını gerekçe gösteren hükümet Takrir-i Sükûn kanununu çıkarttı. CHP harici tüm siyasi kurumları kapattı. TBMM tutanaklarında bu görülebilir. İstiklal mahkemeleri diye tarihe not düşen dönemde, 60 bini bulan tutuklamalar ve yargılamalar sonucu 1054 kişi idam edilir. 1925’de yapılan tutuklamalardan komünistlerde nasibini aldı. 1926 yılının Mayıs ayında, Şefik Hüsnü’nün girişimiyle, Viyana’da bir parti konferansı yapıldı. Vedat Nedim Tör ile Şefik Hüsnü arasında tartışmalar yaşandı. Vedat Nedim Tör Partinin tüm arşivini Kemalist iktidara teslim etti. 
Nazım Hikmet TKP’nin parti üyesiydi. TKP’li olduğundan dolayı Kemalist iktidar tarafından sık sık gözaltına alındı ve tutuklandı. 12 yıl cezaevinde kaldı. 
Şefik Hüsnü, Fransa’da okudu, orada doktor oldu. Türkiye döndü. Kızı Alman faşizmine karşı savaştı. Naziler tarafından öldürüldü. 1951 tutuklamalarında Şefik Hüsnü’de tutuklanmıştı. 1959 yılında hapis sonrası sürgüne gönderildiği Manisa’da öldü. 
Zeki Baştımar, 1905 yılında Trabzon’un Sürmene ilçesinin Baştımar Köyü’nde dünyaya geldi. Genç bir öğretmen okulu öğrencesi iken komünist düşünceleri benimsedi. Yüksek öğrenimini Moskova Üniversitesinde yaptı. Yurda dönünce Başvekâlet Kütüphanesinde tercüman olarak çalıştı. TKP İl Komitesi, Merkez Komitesi, Polit Büro üyeliği ve Merkez Komitesi Birinci Sekreterliği görevlerini üstlendi. Yaşamının on yılı aşkın bölümünü cezaevinde, 13 yılını siyasal sürgünde geçirdi. İlk tutuklanma tarihi 1930, son tahliye tarihi 1959 oldu.. Ömrünün kesintisiz 50 yılını Türkiye Komünist Partisi’nin saflarında geçirdi. 
1951 Tevkifatı” adıyla anılan Türkiye Komünist Partisi davalarında en büyük cezayı o almıştı. On sene hapis ve sekiz sene dört ay Amasya’da nezaret cezası aldı. Tutuklandığında Türkiye Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliği görevini yürütüyordu. Parti içindeki kod adı “Yakup Demir” olan Zeki Baştımar yurt dışında TKP Genel Sekreteri oldu.. 
TKP kadroları 1960 yılında yurtdışına çıkarak partiyi yurtdışında yeniden örgütlediler. Doğu Almanya’da Bizim Radyo kuruldu 
Zeki Baştımar 18 Kasım 1973 yılında Doğu Berlin’de hastahanede öldü. 
Dr.Hikmet Kıvılcımlı, TKP’nin merkez komite üyesiydi, TKP’yi eleştirerek yollarını ayırdı. Vatan Partisi’ni kurdu ama partisi kapatıldı. Sosyalist Vatan Partisi’ni kurdu akıbeti uzun sürmedi. Dr. Kıvılcımlı, aranıyordu ve hastaydı Moskova’ya gitmek istemişti ama İsmail Bilen tarafından gitmesi engellendi. Bu olay üzerine Kıvılcımlı, Brejnev’e çok uzun bir mektup yazdı. Bir faydası olmadı 1971 ‘de Yugoslavya’ya gitti. Orada hastalandı ve Belgrad ‘da hastanede öldü.  Hikmet Kıvılcımlı’nın özgün alanında Kürd sorunu ilk olan çalışmadır.
‘’İBO’NUN TKP TAHLİLLERİ-I 
(…)Mustafa Suphi dönemini çocuksu bir saflıkla savunuyordu. O döneme Ekim Devrimi coşkusunun damgasını vurduğu inancındaydı. Mustafa Suphi’nin teorik görüşlerine ait, birkaç bildirinin dışında hiç bir metin yoktu. Tekin Erer’in kitabına dayanıyordu. Kaynak: Muzaffer Oruçoğlu. Facebook sayfası’’ 
1973 tarihinde İsmail Bilen (Marat)TKP genel sekreteri oldu. Zeki Baştımar’a sahip çıkmadı. Ölümünü gizledi.Doğu Almanya Başbakanı Erich Honecker Baştımar’la ilgili bir başsağlığı metni yayınladı. 1985 ‘de İsmail Bilen Doğu Berlin’de öldü, Bilen’den boşalan genel sekreterliğe Nebi Yağcı (Haydar Kutlu) geldi.1989 yılında Türkiye’ye geldi tutuklandı. TİP/TKP birleşimi sonucu legal olarak TBKP kuruldu. Nihat Sargın öldü. TBKP dağıldı. TİP’in devamı Sosyalist İktidar Partisi kongresinde TKP ismini aldı. Komünist bir parti kurmak serbest bırakılınca SİP isim değiştirerek parti adını TKP yaptı. Ama bu TKP’de 2014 ‘de ikiye ayrıldı. Merkez komitesi sekize sekize olunca iki taraf da eşit şartlarda ayrıldılar. 
TKP ikiye ayrılmadan önce 21 Ocak 2012’de Mersin’de gerçekleşen ’Barış Mitingi’nde TKP ismini kullandığı için ÜRÜN çevresine saldırmıştı. ÜRÜN çevresinin SİP’ten dönüşen TKP’yi ’çakma TKP’ olarak adlandırdığı, diğer grubunsa TKP ismini kazanabilmek için uzun yıllar mücadele verdiklerini diğerlerinin TKP’yi terk ettiğini, asıl isim sahibinin kendileri olduğunu söyledikleri biliniyor. İsim yüzünden İstanbul’da, Ankara’da vd yerlerde kavga olayları yaşandı. 
TKP ismi yüzünden çıkan kavgalar şiddet kültürünün barış içinde bir arada yaşamı söyleyenlerin iflasıdır. Sosyolojik kırılmanın en katmerli yüzüdür. Komünist’lerin isim kavgası  siyaset sosyolojisinin çöküşüdür. 

Erdal Boyoğlu – 28.01.2021